شناخت بیماری کبد چرب ؛ علائم و راه های درمان

کبد (Liver) یک اندام بزرگ است که در ناحیه فوقانی حفره شکمی، زیر دیافراگم قرار گرفته است. این عضو در سمت راست معده جای گرفته و به عنوان بستری برای کیسه صفرا (که صفرا را ذخیره می‌کند) به شمار می‌آید.

به گزارش بخش سلامت سایت ری را ، کبد سنگین‌ترین عضو بدن به شمار می‌آید، کبد انسان بالغ به طور معمول بین ۱٫۷ تا ۳ کیلوگرم وزن دارد. ظاهر کبد اندامی صورتی و قهوه‌ای رنگ است که ساختاری مشابه با شکل بومرنگ دارد، کبد دومین عضو بزرگ بدن (بعد از پوست) و بزرگترین اندام داخلی بدن انسان محسوب می‌شود.

جِگَر یا کَبِد بزرگترین غده در بدن است که در فعالیت‌های سوخت‌وساز بدن مانند گوارش نقش دارد و کار اصلی اش فیلتر کردن خون از دستگاه گوارش قبل از انتقال آن به بقیه بدن می باشد.

از آنجا که بیشتر ترکیبات جذب شده توسط روده از کبد عبور می‌کنند، این عضو به عنوان مرکز کنترل بدن عمل می‌کند که فرآیند‌های متابولیکی مختلفی را در خود ادغام می‌کند و همچنین دریافت و ارسال مولکول‌های سوختی (مانند کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها) مورد استفاده در متابولیسم انرژی را در بدن تنظیم می‌کند.

وظیفه کبد در بدن چیست؟

کار اصلی کبد این است که خون را از دستگاه گوارش قبل از انتقال آن به بقیه بدن فیلتر کند.

کبد سطح بسیاری از متابولیت‌های موجود در خون را تنظیم می‌کند. این اندام توانایی اتصال به مولکول‌های سوختی بدن را دارد. به عنوان مثال، می‌تواند اسید‌های آمینه ویژه و برخی مولکول‌های دیگر مانند پیروات و لاکتات را به گلوکز تبدیل کند (طی فرآیندی به نام گلوکونوژنز).

بیش از یک لیتر خون در هر دقیقه از طریق کبد فیلتر می‌شود. کبد در حفظ تعادل و تنظیم هورمون‌های بدن نقش دارد.

کبد همچنین پروتئین‌های مهم برای لخته شدن خون را ایجاد می‌کند. کبد محل ذخیره گلوکز خون است. کبد گلوکز را تبدیل به گلیکوژن کرده و در خود ذخیره می‌کند.

در صورت نیاز مجدداً گلیکوژن را تبدیل به گلوکز کرده و به جریان خون وارد می‌سازد. کبد محل ذخیره چربی‌ها، ویتامین‌ها، املاح معدنی مانند آهن، مس و فولات و سایر مواد مغذی است.

بیماری کبد چرب چیست؟

در واقع به تجمع چربی در سلول‌های کبدی، کبد چرب گفته می‌شود. شرایطی که به جای سلول‌های واقعی کبد، چربی قرار می‌گیرد و به مرور زمان باعث اختلال در عملکرد کبد می‌شود.

کبد حاوی مقداری چربی طبیعی است، اما اگر چربی بیش از 10 درصد وزن کبد باشد، شما کبد چرب دارید.

افراد مبتلا به این بیماری با دو نوع اصلی کبد چرب یعنی الکلی و غیرالکلی رو به رو هستند که هرکدام با روش‌های مختلفی باعث تجمع چربی در سلول‌های کبدی می‌شوند.

کبد چرب معمولا بدون علامت است، به خصوص در مراحل اولیه این بیماری، اما به مرور زمان اختلال در عملکرد کبد شروع شده و علامت‌های عمومی بیماری نمایان می‌شود.

علائم بیماری کبد چرب

همانطور که گفته شد کبد چرب معمولا بدون علامت است و نشانه های مرتبط با آن را ندارد.

در واقع خستگی، بی قراری، حساسیت غیرطبیعی یا درد حساس به لمس یا فشار در سمت راست شکم، بزرگی کبد، بی اشتهایی، ضعف مفرط، تهوع، کاهش وزن، کاهش تمرکز، تیرگی پوست (مخصوصا در ناحیه گردن و زیر بغل) و همچنین وجود ضایعات پوستی تیره رنگ می‌تواند از علامت‌های کبد چرب باشد.

اگر کبد چرب به سیروز و نارسایی کبد پیشرفت کند، علائم آن عبارت‌اند از:

• زردی پوست و چشم
• خونریزی‌های غیرطبیعی یا کبودشدن پوست
• تورم در پاها و مچ پا
• خارش پوست و اگزما
• رنگ ادرار تیره
• رنگ مدفوع رنگی، یا مدفوع خون‌آلود
• خستگی مزمن
• تهوع یا استفراغ
• از دست دادن اشتها
• یبوست مزمن
• پیری زودرس

علت بیماری کبد چرب چیست؟

شایع‌ترین علت کبد چرب در اغلب موارد مصرف بیش ‌از حد الکل و نوشیدن سنگین آن است.

به‌غیراز سوء مصرف الکل، دیگر علل شایع کبد چرب عبارت‌اند از:

• چاقی
• هیپرلیپیدمی یا سطح بالای چربی خون، به‌ویژه تری گلیسیرید بالا
• دیابت
• ارثی ژنتیکی
• کاهش وزن سریع
• عوارض جانبی برخی از داروها، ازجمله متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودارون و والپروئیک اسید

 انواع مختلف بیماری کبد چرب

بیماری کبد چرب دو نوع اصلی دارد : کبد چرب الکی و غیر الکی

کبد چرب الکی به دلیل اعتیاد به مصرف الکل در افراد به وجود می‌آید. کبد الکل‌های مصرفی را می‌شکند و از بدن حذف می‌شوند، اما فرایند شکستن الکل می‌تواند ترکیبات حد واسط خطرناکی را تولید کنند که موجب التهاب و ضعف در سیستم ایمنی بدن شوند.

در صورت عدم رعایت و کنترل مصرف الکل فرد مبتلا دچار سیروز کبدی و در نهایت سرطان کبد خواهد شد.

بیماری کبد چرب غیرالکی همان طور که از نامش پیدا است، ارتباطی به مصرف زیاد الکل ندارد و معمولا به دو حالت دیده می‌شود:

1) کبد چرب ساده، نوعی از بیماری است که در آن درون کبد چربی تولید می‌شود اما مقدار آن محدود است و هیچ گونه التهاب یا آسیبی در سلول‌‌های کبد مشاهده نمی‌شود. این نوع از بیماری معمولا آن قدر پیشرفت نمی‌کند تا به سلول‌های کبدی آسیب برساند و مشکلات جدی ایجاد کند.

2) استئاتوهپاتیت غیر الکلی نوعی کبد چرب است که موجب ایجاد التهاب و آسیب به بافت کبدی می‌شود. التهاب و آسیب به سلول‌های کبد می‌تواند منجر به فیبروز یا اسکار کبدی شود. این بیماری در صورتی که مورد درمان قرار نگیرد ممکن است باعث سیروز کبدی یا سرطان کبد شود.

بیماری کبد چرب حاد حاملگی

کبد چرب حاد یک عارضه نادر و بالقوه تهدیدکننده زندگی حاملگی است. این چربی کبد برای زنان حامله و نوزاد خطرناک است. عوارض کبد چرب را می‌توان ازکارافتادگی کبد و کلیه‌ها در مادر و فرزند و همچنین عفونت جدی یا خون‌ریزی دانست.

علائم و نشانه‌ها در سه‌ماهه سوم شروع می‌شود که شامل:

• تهوع و استفراغ مداوم
• درد در شکم فوقانی سمت راست
• سردرد
• زردی
• ناراحتی عمومی
• خستگی
• کاهش اشتها

زنان مبتلا به هر یک از این نشانه‌ها یا علائم باید برای این وضعیت ارزیابی شوند. اکثر زنان طی چند هفته پس از زایمان بهبود می‌یابند و اثرات پایدار ندارند.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟

کبد چرب، تولید چربی‌های اضافی در کبد است. اگر اضافه وزن‌ دارید یا چاق هستید، احتمال ابتلا بیشتر است.

داشتن دیابت نوع ۲ همچنین ممکن است خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش دهد. تجمع چربی در کبد به مقاومت به انسولین مرتبط است، که شایع‌ترین علت دیابت نوع ۲ است.

عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• مصرف الکل بیش‌ازحد
• مصرف بیش از دوزهای توصیه‌شده از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول)
• بارداری
• کلسترول بالا
• سطح تری گلیسیرید بالا
• سوءتغذیه
• سندرم متابولیک
• فعالیت بدنی کم

چگونه کبد چرب تشخیص داده می‌شود؟

معاینه بدنی

اگر کبد شما ملتهب باشد، ممکن است پزشک شما با بررسی شکم خود را برای کبد بزرگ‌شده، تشخیص دهد. بااین‌حال، کبد شما می‌تواند بدون بزرگ شدن التهاب ایجاد شود.

اگر خستگی یا از دست دادن اشتها را تجربه کرده‌اید با پزشک خود در میان بگذارید. همچنین در مورد هرگونه سابقه مصرف الکل، دارو و مصرف مکمل، به پزشک خود اطلاع دهید.

آزمایش خون

پزشک شما ممکن است آنزیم‌های کبدی را در طول یک آزمایش خون معمولی بالاتر از حد طبیعی ببیند. این تشخیص کبد چرب را تائید نمی‌کند، اما به التهاب کبدی مربوط می‌شود. برای تشخیص علت التهاب، نیاز به تجزیه‌وتحلیل بیشتر است.

مطالعات تصویربرداری

پزشک شما ممکن است از یک سونوگرافی برای تشخیص چربی در کبد استفاده کند. سایر مطالعات تصویربرداری نیز ممکن است انجام شود، مانند اسکن CT یا MRI.

یک آزمایش دیگر تصویربرداری مشابه با سونوگرافی یک Fibro Scan است. مانند یک سونوگرافی، Fibro Scan با استفاده از امواج صوتی برای تعیین چگالی کبد و مناطق متناظر با بافت چربی و طبیعی کبد.

مطالعات تصویربرداری می‌توانند چربی را در کبد تشخیص دهند، اما نمی‌توانند به پزشک کمک کنند که میزان آسیب را تائید کند.

بیوپسی کبدی

بیوپسی کبدی هنوز بهترین راه برای تعیین شدت بیماری کبد است. در طول بیوپسی کبد، دکتر شما یک سوزن را به داخل کبد وارد می‌کند و یک‌تکه بافت را برای آزمایش خارج می‌کند.

این عمل با یک آمپول بی‌حسی انجام می‌شود. بیوپسی کبدی تنها راه برای شناختن شدت کبد چرب یا سایر بیماری‌های کبدی است. بیوپسی همچنین می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا علت دقیق را تعیین کند.

درمان های طبیعی برای بیماری کبد چرب

اگر دچار بیماری کبد چرب هستید این در ذهنتان باشد که انواعی از مواد غذایی وجود دارند که برای سلامتتی کبد مضرند.

قبل از اینکه بخواهید از دارو استفاده کنید سعی کنید در باره مضر بودن و ضروری نبودن برخی غذا ها تجدید نظر کنید.

 وزن خود را به حد نرمال برسانید

انجمن مطلعاتی کبد در آمریکا در سال 2017 اعلام کرده است که کاهش وزن یکی از مهمترین روش ها در درمان بیماری کبد چرب است که از تشدید و شدت آن می کاهد.

دانشمندان اعلام کرده اند که کاهش وزن به اندازه حد اقل 3 تا 5 درصد از کل وزن می تواند در کاهش سرعت رشد این بیماری تاثیر داشته باشد.

همچنین کاهش بین 7 تا 10 درصد وزن کل بدن باعث کنترل علائم این بیماری مانند التهاب و فیبروز می شود.

بهترین راه برای کاهش وزن داشتن این استراتژی است که با تصمیماتت و قدم های کوچک شروع کنیم ولی به صورت مداوم. رژیم های شدید معمولا پایدار نیستند و روی کبد تاثیر منفی می گذارنند.

قبل از شروع هر برنامه رژیم غذایی که در نظر دارید حتما با مشاور تغذیه و پزشک در مورد غذاهایی که لازم است به میزان مشخصی مصرف شود صحبت شود تا بهترین مسیر در این دوره طی شود.

یک مشاور تغذیه به شما یک برنامه غذایی درست و علمی و متناسب با بدن شما و نیاز های خاص آن به شما ارائه می کند.

 رژیم مدیترانه‌ای، روشی مناسب

تحقیقات سال 2017 نشان داده است که رژیم غذایی مدیترانه ای حتی بدون کاهش وزن بدون کاهش وزن برای کبد چرب مناسب است.

همچنین رژیم مدیترانه ای برای کنترل عوارضی که عامل کبد چرب هستند مانند کلسترول، دیابت نوع 2 و فشار خون بالا جلوگیری می‌کند.

این رژیم بر مبنای غذا های گیاهی است. میوه های تازه و سبزیجات و حبوبات دارای چربی های مفید از گزینه های این رژیم غذایی هستند.

از میوه ها و سبزیجات می توان به این موارد اشاره کرد: توت فرنگی، انواع سیب، مرکبات، موز، لنجیر، بروکلی، فلفل، سیب زمینی، گوجه فرنگی و بسیاری از موارد دیگر اشاره کرد.

از روغن های سالم استفاده کنید. روغن زیتون خالص، دانه های چرب و آووکادو سرشار از چربی های سالم هستند.

ماهی و گوشت های بدون چربی نیز باید در این رژیم وجود داشته باشند.سعی کنید دو بار در هفته ماهی مصرف کنید. تخم مرغ و گوشت پرندگانی مانند بوقلمون نیز برای این مشکل مناسب است.

غلات کامل را به صورت فراوری نشده مصرف کنید. سعی کنید نان سبوس دار و شکر قهوه ای استفاده کنید.

 قهوه بنوشید

بر اساس تحقیقات منابع معتبر در سال 2016 قهوه حاوی مواد مفیدی برای کبد است. بخصوص باعث افزایش آنزیم های کبدی شده که مانع از التهاب کبد می شوند.

مطالعات نشان داده است که آسیب در مصرف‌کنندگان قهوه با بیماری کبد چرب، نسبت به افرادی که این نوشیدنی را مصرف نمی‌کنند، کمتر است. به نظر می‌رسد کافئین، مقدار آنزیم‌های غیرطبیعی کبد افرادی که در معرض خطر بیماری‌های کبدی هستند را کاهش می‌دهد.

تحقیقات علمی دیگری نشان می دهند که نوشیدن قهوه باعث کاهش چربی کبد شده و در کل آسیب های کبد را بهبود می بخشد. روزانه دو یا سه فنجان قهوه باعث کاهش احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب می شود.

 فعالیت بدنی داشته باشید

بر اساس تحقیقاتی در سال 2017 به سبک زندگی افراد بسیار وابسته است. ساکن بودن و داشتن فعالیت بدنی کم باعث سایر عوارضی می شود که منجر به بیماری کبد چرب می شوند. مانند مشکلات قلبی، دیابت نوع دو و اضافه وزن.

اگر دچار کبد چرب هستید فعالیت خود را بیشتر کنید. حدود 30 دقیقه ورزش در روز و 5 روز در هفته بسیار عالی است. نیازی نیست حتمن ورزش خاصی را انجام دهید یا به باشگاه بروید؛ بجای این موارد روزانه 30 دقیقه پیاده روی سریع انجام دهید.

اگر وقت خالی به این مدت ندارید سعی کنید در دو بخش 15 دقیقه ای در روز آن را انجام دهید.

 از شکر بپرهیزید

قند هایی مانند فروکتوز با افزایش چربی کبد رابطه مستقیم دارند. تحقیقاتی که در سال 2017 انجام شده نشان می دهند قند فروکتوز یا شکر معمولی باعث افزایش احتمال ابتلا به کبد چرب می شود.

برخی از غذاهای حاوی شکر که برای کبد مضر هستند:

• غذاهای پخته شده مانند کیک، دونات و انواع پای
• آب نبات
• بستنی
• کرم های شکر داغر
• نوشیدنی های ورزشی
• نوشیدنی های انرژی زا
• لبنیات مانند ماست های شیرین

یک راه برای فهمیدن میزان شکر موجود در ماده خوراکی مراجعه به پشت بسته بندی آن است که میزان مواد مغذی موجود در محصول مورد نظر را به نمایش می گذارد. که این میزان هرچقدر در مورد شکر کمتر باشد بهتر است.

 کلسترول خون را کاهش دهید

خوردن برخی روغن ها و چربی ها را کاهش دهید. این کار باعث کاهش کلسترول خون شده و در کنترل کبد چرب موثر است.

از جمله چربی هایی که بایستی در خورد آن میانه روی کرد چربی های موجود در گوشت و لبنیات است. چربی های ترنس هم که در غذاهای پخته شده وجود دارند باعث افزایش کلسترول می شوند. خوردن این نوع روغن ها و غذا ها را نیز محدود کنید.

بسیاری از روش هایی که گفته شد شامل کاهش وزن، فعالیت داشتن و استفاده از رژیم های مدیترانه ای باعث کنترل کلسترول خون می شوند. اگر میزان کلسترول خون خیلی بالا باشد بایستی به پزشک مراجعه و از داروهای پزشکی برای کنترل ان استفاده کنیم.

 از مکمل های امگا 3 استفاده کنید

برخی از چربی ها مانند امگا 3 فواید بسیاری برای بدن دارند این چربی را می توان در انواع ماهی و مغز ها و دانه ها یافت. این چربی از نوع زنجیره ای و اشباع نشده بوده و برای بدن بسیار مفید است.

تحقیقات نشان داده اند که مصرف مکمل های امگا 3 باعث کاهش کبد چرب و بهبود سطوح کلسترول می شود. در این مطالعه میزان مناسب امگا3 برای مصرف روزانه 830 تا 9000 میلی گرم است بنابراین برای تعیین دوز مناسب خودتان به پزشک مراجعه کنید.

پرهیز از خوردنی های مضر

از خوردنی هایی که باعث تحریک و آسیب کبد می شود بپرهیزید. نوشیدنی های الکلی یا دارو های درمانی که برای مشکلات دیگری مصرف می کنید تاثیر عمیقی بر روی کبد خواهند گذاشت

در ادامه برای مصرف هر داروی دیگری که نیاز دارید حتما با پزشک در مورد آن صحبت کنید. درباره مفید بودن ویتامین e با پزشکتان صحبت کنید.

دانشمندان می گویند ویتامین e برای التهابات کبدی مناسب است اما برای تایید نهایی این فرضیه باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد درباره تاثیر این ویتامین بر کبد چرب ممکن است افرادی به آن واکنش مناسبی نشان دهند و در برخی دیگر تاثیری دیده نشود. برای مصرف این ویتامین حتما با پزشک خود مشورت کنید.

 سبزی‌ها برای جلوگیری از افزایش چربی

در تحقیقات نشان داده‌ شده است که کلم بروکلی برای جلوگیری از افزایش چربی در کبد موش‌ها کمک می‌کند. خوردن سبزی بیشتر، مانند اسفناج، جوانه بروسیا و کلم بروکلی، می‌تواند به کاهش وزن نیز کمک کند.